Παρά τις συνεχιζόμενες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα, μια νέα συμφωνία κατάπαυσης του πυρός αρχίζει να διαμορφώνεται στον κατεστραμμένο παλαιστινιακό θύλακα, με ανθρωπιστικές αποστολές να περνούν τα σύνορα της Ράφα, σύμφωνα με τους όρους μιας συμφωνίας που πολλοί θεωρούσαν αδύνατη.
Στο κέντρο αυτής της απίθανης επιτυχίας βρίσκεται η Τουρκία, ο ρόλος της οποίας ως μεσολαβητής και εγγυητής άλλαξε την πορεία των διαπραγματεύσεων που φάνταζαν αβέβαιες. Όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ παρουσίασε το Ειρηνευτικό Σχέδιο 20 σημείων για τη Γάζα στις 29 Σεπτεμβρίου, οι αντιδράσεις ήταν επιφυλακτικές.
Το σχέδιο υποσχόταν τον τερματισμό των εχθροπραξιών, ανταλλαγές κρατουμένων και απρόσκοπτη ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά άφηνε εμφανή κενά. Δεν υπήρχαν σαφείς μηχανισμοί επιβολής, χρονοδιάγραμμα για την απόσυρση ή αξιόπιστοι εγγυητές για την εξασφάλιση της συμμόρφωσης.
Για τη Χαμάς, που προσπαθεί να ανακάμπτει από τη διετή γενοκτονία του Ισραήλ, η πρόταση φαινόταν να μην προσφέρει καμία προστασία ή λογοδοσία. Οι επικριτές αναρωτήθηκαν αν το σχέδιο ήταν περισσότερο πολιτικό θέατρο παρά πολιτική. Πολλοί επεσήμαναν τη μονομερή ανακοίνωση του Τραμπ και την έλλειψη διαβούλευσης με βασικούς μεσολαβητές όπως η Αίγυπτος και το Κατάρ.
Η Χαμάς, από την πλευρά της, δήλωσε ότι δεν θα εξετάσει τον αφοπλισμό ή την απελευθέρωση κρατουμένων χωρίς «δεσμευτικές εγγυήσεις» — μια κόκκινη γραμμή που η Τουρκία υιοθέτησε αργότερα και βοήθησε να υλοποιηθεί.
Πώς η Τουρκία άλλαξε το παιχνίδι
Η Τουρκία προσκλήθηκε να συμμετάσχει στις συνομιλίες στο Σαρμ Ελ Σέιχ. Το γεγονός αυτός αντικατόπτριζε την αξιοπιστία της Άνκαρα για τη Χαμάς και την προσωπική σχέση του Τραμπ με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Ερντογάν.
Επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας ήταν ο Πρόεδρος της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (MIT), Ιμπραήμ Καλίν, ο οποίος εκπροσωπούσε την πολιτική διπλωματία της Άνκαρα και συντόνιζε την επιχειρησιακή εμπλοκή. Βοήθησε να διατυπωθεί το όραμα της Τουρκίας για μια αξιόπιστη κατάπαυση του πυρός, ενώ συντόνιζε την επικοινωνία μεταξύ αξιωματούχων της Χαμάς, των ΗΠΑ, της Αιγύπτου και του Κατάρ.
Αλλά πριν από όλα αυτά, προηγήθηκε το πρωτοποριακό και εξαιρετικά επιτυχημένο ταξίδι του Προέδρου της Δημοκρατίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια του οποίου συζήτησε με τον Πρόεδρο Τραμπ θέματα ζωτικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος της Παλαιστίνης.
Την Πέμπτη, ο Τραμπ αναγνώρισε τον ρόλο του Ερντογάν στην εξασφάλιση της συμφωνίας.
Παρατηρητές των διαπραγματεύσεων στο Σαρμ Ελ Σέιχ σημείωσαν ότι η συμμετοχή της Τουρκίας βοήθησε να δοθεί επιπλέον δομή και αξιοπιστία στις συνομιλίες που προηγουμένως είχαν ναυαγήσει.
Οι συνομιλίες περιλάμβαναν συζητήσεις για ένα σύστημα τετραμερούς εγγύησης — που περιλαμβάνει την Τουρκία, την Αίγυπτο, το Κατάρ και τις ΗΠΑ — για να διασφαλιστεί η συμμόρφωση, να παρακολουθούνται οι παραβιάσεις της κατάπαυσης του πυρός και να διαχειρίζονται οι ανταλλαγές κρατουμένων.
Ενώ οι συγκεκριμένες αρμοδιότητες κάθε χώρας δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί, αυτοί οι μηχανισμοί αντιπροσωπεύουν μια συντονισμένη προσπάθεια για τη διατήρηση της κατάπαυσης του πυρός. Αυτό το πλαίσιο αντιμετωπίζει άμεσα το πιο θεμελιώδες αίτημα της Χαμάς: την ύπαρξη αξιόπιστων εγγυητών για την αποτροπή μονομερών ισραηλινών ενεργειών.
Παρείχε επίσης στην Ουάσινγκτον έναν πολιτικά βιώσιμο μηχανισμό για να καθησυχάσει τις αντιμαχόμενες πλευρές.
Η συμμετοχή της Άνκαρα, αν και αρχικά αντιμετωπίστηκε με επιφυλακή από το Τελ Αβίβ, κατέστη τελικά απαραίτητη για την εξασφάλιση της συναίνεσης της Χαμάς.
Ως αποτέλεσμα, αυτό που ξεκίνησε ως μια ασαφής πρόταση των ΗΠΑ εξελίχθηκε σε ένα δομημένο, παρακολουθούμενο και σταδιακό σχέδιο. Μέσα σε λίγες ημέρες από τη συμμετοχή της Τουρκίας στις συνομιλίες, οι δύο πλευρές συμφώνησαν στο περίγραμμα μιας εκεχειρίας που όλοι οι βασικοί μεσολαβητές μπορούσαν να υποστηρίξουν.
Γιατί αυτή η εκεχειρία είναι διαφορετική
Αυτή η συμφωνία ξεχωρίζει από τις δύο προηγούμενες προσπάθειες εκεχειρίας — μία στα τέλη του 2023 και άλλη στις αρχές του 2025 — και οι δύο κατέρρευσαν λόγω των συνεχιζόμενων ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών και επειδή οι μηχανισμοί επιβολής ήταν αδύναμοι ή ανύπαρκτοι.
Αυτή τη φορά, ο μηχανισμός πολλαπλών εγγυητών — με καθορισμένους ρόλους, παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο και επιτροπή παρακολούθησης — δημιούργησε μια δομή επιβολής που δεν υπήρχε στις προηγούμενες συμφωνίες.
Σύμφωνα με τους νέους όρους, οι ανταλλαγές κρατουμένων και η ανθρωπιστική πρόσβαση είναι διαδοχικές. Τα όπλα θα κατηγοριοποιηθούν σε «αμυντικά» και «επιθετικά» αποθέματα, με τα πρώτα να μεταφέρονται σταδιακά σε μια νέα παλαιστινιακή τεχνοκρατική αρχή.
Το πολιτικό γραφείο της Χαμάς αποδέχθηκε την πρόταση.
Η συμφωνία οριστικοποιήθηκε χθες στο Σαρμ Ελ Σέιχ. Μέσα σε λίγες ώρες, φορτηγά ανθρωπιστικής βοήθειας άρχισαν να εισέρχονται στη Γάζα μέσω της Ράφα, σηματοδοτώντας μια αρχική δοκιμή της εκεχειρίας.
Η Σαουδική Αραβία και η Ιορδανία, αν και δεν ήταν βασικοί μεσολαβητές, συμμετείχαν στις συζητήσεις για να προσδώσουν περιφερειακή νομιμότητα και πολιτική υποστήριξη για την αποκατάσταση της ασφάλειας και της σταθερότητας στη Γάζα.
Για την Τουρκία, αυτή η εκεχειρία είναι κάτι περισσότερο από μια διπλωματική νίκη. Είναι μια στρατηγική επιβεβαίωση της μακροχρόνιας αρχής της εξωτερικής πολιτικής της: ότι η βιώσιμη ειρήνη στη Μέση Ανατολή εξαρτάται από τη λύση των δύο κρατών, με νόμιμη παλαιστινιακή διακυβέρνηση, ανθρωπιστική ισότητα και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφάλειας.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ερντογάν έχει ήδη δεσμευτεί για τη συμμετοχή της Τουρκίας στη διεθνή δύναμη που θα επιβλέπει την εφαρμογή επί τόπου και θα εντοπίζει τους αγνοούμενους Ισραηλινούς αιχμαλώτους. «Θεού θέλοντος», είπε, «η Τουρκία θα συμμετάσχει στη δύναμη που θα διασφαλίσει ότι αυτή η συμφωνία θα διαρκέσει.»
Αυτή η εκεχειρία έχει ήδη επαναπροσδιορίσει τον διπλωματικό ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή. Η ικανότητά της να συνεργάζεται εποικοδομητικά με δυτικούς και μεσανατολικούς εταίρους έχει ενισχύσει τη φήμη της ως αξιόπιστου μεσολαβητή, πραγματιστικού, έμπιστου και ικανού να μεταφράζει σύνθετους πολιτικούς στόχους σε εφαρμόσιμες ρυθμίσεις.
Εάν η τρέχουσα εκεχειρία διατηρηθεί, θα αποτελέσει απόδειξη ότι η αξιόπιστη ειρήνη απαιτεί τόσο πολιτική βούληση όσο και πρακτικούς εγγυητές. Η Τουρκία παρείχε και τα δύο.
Για τη Γάζα, αυτό σημαίνει μια εύθραυστη αλλά πραγματική ευκαιρία για ανάκαμψη, υπό την προϋπόθεση ότι οι ισραηλινές επιθέσεις θα σταματήσουν και όλες οι πλευρές θα σεβαστούν την εκεχειρία.
Για την Τουρκία, σηματοδοτεί την επιβεβαίωση μιας εξωτερικής πολιτικής που συνδυάζει ηθική πεποίθηση με στρατηγική ικανότητα και επαναφέρει τη λύση των δύο κρατών στο επίκεντρο της ειρήνης στη Μέση Ανατολή.
